భారతదేశ ఆర్థిక సంస్కరణల పితామహుడు: డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ గారి వారసత్వం

భారతదేశ మాజీ ప్రధానమంత్రి డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ గారు 26 డిసెంబర్ 2024 న కన్నుమూశారు. ఆయన మరణం భారతదేశానికి, ప్రపంచ ఆర్థిక రంగానికి మరియు రాజకీయ చరిత్రకు ఒక పూడ్చలేనిది నష్టాన్ని కలిగించింది. తన జీవితాంతం డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ గారు దేశాభివృద్ధికి, ఆర్థిక సంస్కరణలకు, మరియు దేశాన్ని ప్రపంచ స్థాయిలో గుర్తింపుగా నిలపడానికి చేసిన అబిప్రాయాలు, పథకాలు, మరియు దిశానిర్దేశాలు మరువలేని వారసత్వాన్ని విడిచిపెట్టాయి.

మన్మోహన్ సింగ్ వివాహ జీవితం మరియు కుటుంబం

వివాహం

డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ భార్య గురుషరన్ కౌర్.వీరి వివాహం సాధారణ కుటుంబ కార్యక్రమంగా జరిగింది, కానీ ఇద్దరి జీవితమంతా అర్థవంతమైన అనుబంధానికి నిలయంగా మారింది.గురుషరన్ కౌర్ ఒక సాంప్రదాయిక సిక్కు కుటుంబంలో జన్మించారు. ఆమె కవిత్వం, సంగీతం, మరియు సామాజిక సేవలపై ఆసక్తి కలిగినవారుగా ప్రసిద్ధి చెందారు. ప్రధానమంత్రి పదవిలో ఉన్న సమయంలో ఆమె అహంభావం లేని ఆచరణశైలి, సౌమ్య స్వభావం ప్రజల మన్ననలను పొందాయి.

కుటుంబం

మన్మోహన్ సింగ్ దంపతులకు ముగ్గురు కుమార్తెలు ఉన్నారు:

1. ఉపిందర్ సింగ్:ప్రముఖ చరిత్రకారిణి.ఢిల్లీ యూనివర్సిటీ మరియు కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్సిటీలో ప్రొఫెసర్‌గా సేవలందించారు.

2. దమన్ సింగ్:రచయిత.ఆమె “Strictly Personal: Manmohan and Gursharan” అనే పుస్తకాన్ని రాశారు, ఇది వారి వ్యక్తిగత జీవితాన్ని వివరిస్తుంది.

3. అమీతా సింగ్:ప్రముఖ రంగంలో అంతర్జాతీయ స్థాయిలో పని చేస్తున్నారు.

వ్యక్తిగత జీవితం

డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ ఒక మంచి తండ్రి మరియు సహజమైన వ్యక్తిత్వాన్ని కలిగిన భర్త.ఆయన కుటుంబం నిరాడంబర జీవన శైలిని అనుసరించింది.కుటుంబ సభ్యులు ఆయనకు గౌరవంతో పాటు ప్రేమను చూపిస్తూ, ప్రజలకు దూరంగా వ్యక్తిగత జీవితం కొనసాగించారు.

వివాహ జీవితంలో ప్రత్యేకత

గురుషరన్ కౌర్, మన్మోహన్ సింగ్‌కు ఒక మంచి జీవిత భాగస్వామిగా నిలిచారు.ఆమె అందించిన మద్దతు కారణంగా, ఆయన భారతదేశ అత్యున్నత పదవిలో కూడా వ్యక్తిగతంగా సాదాసీదాగా జీవించారు. మన్మోహన్ సింగ్ కుటుంబం ఒక సాధారణ జీవన శైలితో పాటు, విద్యా మరియు సాంప్రదాయాలకు ప్రాధాన్యత ఇచ్చింది.

మన్మోహన్ సింగ్ విద్యాభ్యాసం

డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ విద్యాభ్యాసం అతని జీవితానికి బలమైన పునాదిగా నిలిచింది. అతని విద్యా ప్రయాణం ప్రతిభ, కృషి, మరియు విజ్ఞాన పిపాసకు ఒక ప్రతీకగా నిలుస్తుంది.

ప్రాథమిక మరియు మాధ్యమిక విద్య:మన్మోహన్ సింగ్ గహ్ గ్రామంలో (ప్రస్తుతం పాకిస్తాన్‌లో ఉంది) జన్మించారు. బాల్యంలోనే ఆయన కుటుంబం భారతదేశానికి వలస వచ్చింది, కారణం దేశ విభజన (Partition of India, 1947).ఆయన తన ప్రాథమిక మరియు మాధ్యమిక విద్యను పాకిస్తాన్ మరియు అనంతరం భారతదేశంలో పూర్తి చేశారు.చిన్నతనంలోనే పాఠశాలలో మంచి ప్రతిభావంతుడిగా పేరుగాంచారు.

ఉన్నత విద్యా జీవితం

1. పంజాబ్ యూనివర్శిటీ, చండీగఢ్

బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ (BA) (ఆర్థికశాస్త్రం):పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయంలో ప్రథమశ్రేణి గ్రాడ్యుయేట్ అయ్యారు.

మాస్టర్స్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ (MA) (ఆర్థికశాస్త్రం):తన అత్యుత్తమ ప్రతిభతో పంజాబ్ యూనివర్శిటీలోకి మళ్లీ ప్రవేశించి, MA పూర్తి చేశారు.

2. కేంబ్రిడ్జ్ యూనివర్శిటీ (యూకే)

మాస్టర్స్ ఇన్ ఎకనామిక్స్:సెయింట్ జాన్స్ కాలేజ్‌లో చదువుతూ, తల్లి టెరెసా బహుమతిని అందుకున్నారు.ఇది కేంబ్రిడ్జ్‌లో అత్యుత్తమ విద్యార్థులకు ఇచ్చే ప్రతిష్టాత్మక అవార్డు.

3. ఆక్స్‌ఫర్డ్ యూనివర్శిటీ (యూకే)

డాక్టరేట్ (DPhil):ఆక్స్‌ఫర్డ్‌లోని నఫీల్డ్ కాలేజ్‌లో తన పరిశోధన పూర్తి చేశారు.థీసిస్: “1951–1960 మధ్య భారతదేశ ఎగుమతుల ప్రదర్శన.”ఆయన పరిశోధన ఆర్థిక సమస్యలపై లోతైన అవగాహన చూపించింది.

విద్యాబ్యాసాన్ని అనుసరించిన అధ్యాపక జీవితం

విద్యా పూర్తి చేసిన తర్వాత మన్మోహన్ సింగ్ అధ్యాపకుడిగా పని చేయడం ప్రారంభించారు:

1. పంజాబ్ విశ్వవిద్యాలయం: ఆర్థికశాస్త్రంలో అధ్యాపకుడిగా పనిచేశారు.

2. ఢిల్లీ స్కూల్ ఆఫ్ ఎకనామిక్స్:విద్యార్థులకు ఆర్థిక వ్యవస్థపై విలువైన పాఠాలు అందించారు.

ముఖ్య విశేషాలు

మన్మోహన్ సింగ్ విద్యా జీవితం అన్ని విధాలా అత్యున్నత ప్రతిభను ప్రతిబింబించింది.ఆయనకు ప్రపంచస్థాయి విద్యాబ్యాసం ద్వారా ఆర్థిక శాస్త్రంలో విశ్వవ్యాప్తంగా గుర్తింపు లభించింది.ఆర్థిక వ్యవస్థపై ఆయన సిద్దాంతాలు, ఆలోచనలు ఆచరణాత్మక పరిష్కారాల మార్గాన్ని చూపించాయి.

మన్మోహన్ సింగ్ రాజకీయ జీవిత చరిత్ర

డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ రాజకీయ రంగంలోకి ప్రవేశించి ఆర్థిక నిపుణుడిగా తన పరిజ్ఞానంతో పాటు, దేశ సేవను ముందుకు తీసుకెళ్లారు. ఆర్థిక సంస్కరణల రూపకర్తగా పేరుపొందిన ఆయన, భారతదేశ 13వ ప్రధానమంత్రిగా దేశ రాజకీయ చరిత్రలో ప్రాధాన్యమైన వ్యక్తిగా నిలిచారు.

రాజకీయ రంగ ప్రవేశం

1991లో, భారతదేశం తీవ్ర ఆర్థిక సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంటున్నప్పుడు, పి.వి. నరసింహారావు సర్కార్‌లో ఆర్థిక మంత్రిగా ఆయన రాజకీయ ప్రస్థానం మొదలైంది.ఆర్థిక రంగం, వాణిజ్యం, మరియు పెట్టుబడులలో విప్లవాత్మక సంస్కరణలు తీసుకువచ్చి, భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను గ్లోబల్ మార్కెట్‌కు అనుసంధానం చేశారు.ఈ ఘనత ఆయనను దేశ రాజకీయాలలో కీలక నాయకుడిగా నిలబెట్టింది.

ముఖ్యమైన రాజకీయ పదవులు

1. ఆర్థిక మంత్రిగా (1991–1996):

భారత ఆర్థిక వ్యవస్థకు చరిత్రాత్మక ఆర్థిక సంస్కరణలను తీసుకువచ్చారు.ప్రభుత్వ నియంత్రణలను తగ్గించి, ప్రైవేటీకరణ, మరియు విదేశీ పెట్టుబడులకు అనుమతిస్తూ దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థను సమర్థంగా పునర్నిర్మించారు. దేశంలో స్థిరమైన ఆర్థిక వృద్ధికి పునాదులు వేశారు.

2. ఐక్య ప్రగతిశీల కూటమి (UPA) నాయకుడిగా:2004లో, కాంగ్రెస్ పార్టీ ఆధ్వర్యంలో ఏర్పడిన UPA కూటమి ప్రధానమంత్రిగా ఎంపికయ్యారు.రాజకీయాల్లో అధిక అనుభవం లేకున్నా, తన నిష్కలంక ప్రతిభతో విజయం సాధించారు.

ప్రధానమంత్రిగా పాలన (2004–2014):

మొదటి పదవీకాలం (2004–2009):

సామాజిక సంక్షేమ పథకాలు:

మహాత్మా గాంధీ గ్రామీణ ఉపాధి హామీ పథకం (MGNREGA): గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఉపాధిని పెంచేందుకు ఈ పథకాన్ని ప్రవేశపెట్టారు.

ఆరోగ్య మరియు విద్యా రంగాల అభివృద్ధి: ఈ రంగాలకు ప్రత్యేక ప్రాధాన్యం ఇచ్చారు.

ఇండియా-అమెరికా అణు ఒప్పందం (2008):

భారతదేశం కోసం కీలకమైన అమెరికాతో అణు ఒప్పందాన్ని కుదుర్చుకున్నారు, ఇది గ్లోబల్ ఎనర్జీ స్ట్రాటజీకి మార్గం చూపింది.

రెండవ పదవీకాలం (2009–2014):

చట్టాలు మరియు పథకాలు:

రైట్ టు ఎడ్యుకేషన్ (2009): ఉచిత విద్యను హక్కుగా గుర్తించే చట్టం అమలు చేశారు.

ఫుడ్ సెక్యూరిటీ చట్టం (2013): పేదలకు ఆహార భద్రత కల్పించారు.

రాజ్యసభ సభ్యుడిగా సేవలు అస్సాం నుంచి రాజ్యసభ సభ్యుడిగా ఎన్నికయ్యారు.

1991 నుంచి 2019 వరకు ఆయన రాజ్యసభలో సమర్థంగా సేవలందించారు.

విశేషాలు మరియు వారసత్వం

1. ఆర్థిక సంస్కరణల రూపకర్త:

1991లో ప్రారంభించిన ఆర్థిక సంస్కరణలు భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు మలుపు తిప్పాయి.

2. ప్రముఖ నాయకుడు:

ఆయనకు నిష్కలంకత, విజ్ఞానం, మరియు దూరదృష్టి ఉన్న రాజకీయ నాయకుడిగా పేరు వచ్చింది.

3. విమర్శలు:ప్రధానిగా ఉన్నప్పుడు కొన్నిసార్లు నిశ్శబ్దంగా వ్యవహరించడం విమర్శలపాలైంది.

4. ఆర్థికవేత్త నుంచి రాజకీయ నాయకుడి వరకు:

ఆయన పాత్ర ఆర్థిక రంగం నుంచి రాజకీయ రంగం వరకు విస్తరించి ఉంది.డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ రాజకీయ జీవితం భారతదేశ ఆర్థిక, సామాజిక అభివృద్ధికి చిరస్మరణీయమైన వంతు పోషించింది. ఆయన సేవలు భారత చరిత్రలో గౌరవప్రదంగా నిలుస్తాయి.

డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ రాజకీయ, ఆర్థిక రంగాలలో మాత్రమే కాకుండా, పలు రచనల ద్వారా కూడా తన మేధస్సును ప్రతిబింబించారు. ఆయన రాసిన పుస్తకాలు, ప్రబంధాలు భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ, వాణిజ్య విధానాలు, మరియు గ్లోబల్ ఎకనామిక్స్ గురించి లోతైన అవగాహన కల్పించాయి.

డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ రచనలు

1. “India’s Export Trends and Prospects for Self-Sustained Growth” (1964):ఇది ఆయన డాక్టరేట్ పరిశోధన ఆధారంగా రూపొందించబడిన గ్రంథం.ఇందులో 1950ల నుంచి 1960ల మధ్య భారతదేశ ఎగుమతుల పరిస్థితి, వాటి ఆర్థిక ప్రాముఖ్యతపై చర్చించారు.

2. “Essays on Economic Reforms and Liberalization” (1998):

ఈ పుస్తకంలో భారత ఆర్థిక సంస్కరణల ప్రాథమికత, వాటి ప్రభావం, మరియు వాటి పొడవు వ్యవధిలో ఎదురైన సవాళ్లను వివరించారు.ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థలో భారతదేశ స్థానాన్ని విశ్లేషించారు.

3. Articles and Speeches on Economic Policies:

మన్మోహన్ సింగ్ వివిధ ప్రస్తుత ఆర్థిక సమస్యలపై పలు సాంస్కృతిక మరియు ఆర్థిక సభలలో వ్యాసాలు, ప్రసంగాలు చేశారు.ఆయన ప్రసంగాలు భారత రాజకీయ, ఆర్థిక దృష్టికోణాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి.

4. “India Transformed: 25 Years of Economic Reforms”:

ఇది ఆయన ఆర్థిక విధానాల ప్రభావం, వాటి విజయాలపై వ్యాసంగా రాసిన కృతిగా గుర్తింపు పొందింది.

విశేషాలు

ఆయన రచనలు ఆర్థిక శాస్త్రంలో విలువైన సమాచారం అందించడమే కాకుండా, ప్రాక్టికల్ విధానాలకు మార్గదర్శకంగా పనిచేశాయి.ఈ రచనలు, ప్రసంగాలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఆర్థిక నిపుణులచే ప్రశంసించబడ్డాయి.డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ రచనలు ఆయన ఆలోచనాశక్తిని, ఆర్థిక శాస్త్రంలో మేధస్సును, మరియు సమకాలీన సమస్యలపై దృష్టిని ప్రతిబింబిస్తాయి.

ప్రగాఢ సానుభూతి:

మనం ఆయన ఆత్మకు శాంతి కాంక్షిస్తూ, ఆయన కుటుంబం మరియు ప్యారిస్ తో ప్రగాఢ సానుభూతి తెలుపుతున్నాము. డాక్టర్ మన్మోహన్ సింగ్ గారి కల్పనలు మరియు రచనలు దేశాన్ని ప్రగతి వైపు నడిపించాయి, మరియు ఆయనకు చేసిన సేవలు ఎప్పటికీ చరిత్రలో నిలిచిపోతాయి.

“మీరు చేసిన సేవలు, మీ ఆలోచనలు, మీరు తీసుకున్న నిర్ణయాలు ఈ దేశంలో ఎప్పటికీ గుర్తింపబడతాయి. మీరు ఇచ్చిన మార్గదర్శకత్వం భారతదేశాన్ని ప్రపంచం లో ఒక శక్తివంతమైన దేశంగా మార్చింది. మీరు మమ్మల్ని విడిచిపోతున్నప్పటికీ, మీ జీవితానికి సంబంధించిన సందేశం ఎప్పటికీ మన హృదయాలలో నిలిచి ఉంటాయి.”